việc xem thiên văn: mặt trời, mặt trăng gấu ăn thì có loạn, sao chổi mọc thì có binh đao v.v... Cứ như ngày xưa phép tính xem thiên độ chưa tinh, thì cho những việc ấy là việc bất kỳ. Chớ như ngày nay người ta tính biết trước được hết, có phải những điều đó là một điều lầm to chăng?
Đó là vì ta tin rằng trong trời đất có một lẽ cảm ứng. Phàm việc một người, một nước, cho đến cả thiên hạ, sắp có việc hay thì tất có điềm hay sinh ra trước, sắp có việc dở thì tất có điềm dở sinh ra trước. Hoặc điềm ra tai mắt chân tay, hoặc điềm ra cây cối súc vật, hoặc điềm ra mưa gió mây mù, trăng sao sương tuyết. Sách ta thường nói rằng: « hòa khí chí tường, quái khí chí dị » nghĩa là khí hòa nhã thì điềm lành đem đến, khi quái lệ thì điềm dữ đưa lại. Cho nên cứ xem những sự bất kỳ xảy ra thì đủ biết việc hay dở của người và của thiên hạ.
Đó thực là một điều ngộ điểm. Cứ như lối tân học ngày nay thì muôn việc hay dở ở đời đều bởi tự người làm ra chớ không có một việc gì là quan hệ đến trời cả. Mà phàm các thứ xảy đến trước mắt như hoa nở, chim kêu, nhện sa, cá nhảy, cũng đều là sự ngẫu nhiên, chớ không phải điềm hay điềm dở gì hết.
Vả lại ta có tin ở sức người, ta mới chịu hết sức mà làm nên các việc hay; chớ nếu tin ở lòng trời, thì cứ ngồi mà há miệng chờ ho hay sao?
Ngày xưa Vương-an-Thạch cho là « thiên nhân bất tương can » là người trời không có can hệ gì với nhau chính là phải lắm.
