cắt giấy vặn cỏ làm thành binh mã bay được trên không; ở nước ta khi xưa thì như ông Đại-Điên, ông Từ-đạoi-Hạnh, người thì có phép hóa hình biến tướng, ngườ thì có phép thả gậy sắt trôi ngược dòng sông. Mà những kiểu vẽ bùa, những câu chú niệm của Trương-Thiên-Sư còn rành rành để lại, có lẽ cho là bậy bạ được cả hay sao?
Thưa rằng: những chuyện ấy thì còn chép ở trong sách thực, nhưng đã chắc trong sách làm đủ tin chưa? Mà túng nhiên quả có thuật ấy, thì tưởng cũng như một trò quỉ thuật của Âu-châu mà thôi, chỉ để làm một trò xem chơi là được, chớ không dùng được việc gì cả. Cứ tin như sách thì lại thử xem trong sách, xưa nay như bọn Hoàng-Cân, bọn Bạch-Liên, có đám nào ra gì không?
Mà chẳng nói đâu xa nữa, hãy xem ngay ở nước ta mới rồi, nào Kỳ-Đồng, nào Thiên-Binh, nào đám Phan-xích-Long ở Nam-Kỳ, nào đám tự xưng thần Tản-Viên ở Phú Thọ, đám nào cũng tự thị là có thuật phù thủy đó, có đám nào là đám toàn được không? Vậy đủ biết thuật phù thủy là một thuật giả dối, mà chỉ là câu nói láo để lừa người.
Phép thuật nào cho bằng phép thuật do cách trí mà làm ra. Xem như máy bay trên trời, tàu chạy ngầm dưới nước, điện truyền không phải dây, xe chạy không phải ngựa, v.v... thì phù thủy nào mà tài như thế?
XXVI.— THANH ĐỒNG
Thanh-đồng là những người thờ về đức Thánh Trần. Người tin mình là có số thờ, thường lập riêng cửa hàn
