dứt nhà Lê đi mà làm vua, thì cũng không khó gì. Tuy vậy mà Trịnh Tùng không dám làm, là tại sao? Tại lẽ rằng ở phía Bắc sợ có nhà Minh sinh sự lôi thôi, lại có họ Mạc còn giữ đất Cao-bằng, nhỡ có làm điều gì phản-trắc, thì e quân nghịch nổi lên lấy phù Lê thảo Trịnh làm cớ.
Và chăng mặt Nam còn có họ Nguyễn, thế-lực cũng chẳng kém-hèn gì, mà lại có ý độc-lập để tranh quyền với họ Trịnh. Chi bằng không lấy nước cũng như lấy nước, không làm vua mà lại hơn vua. Và bao giờ có phải đi đánh-dẹp nơi nào, vẫn lấy lệnh thiên-tử mà sai-khiến mọi người, không ai bẻ-bắt gì được. Bởi thế cho nên họ Trịnh đành chịu ngôi thứ nhì trong nước mà giữ quyền cả nước.
2. HỌ NGUYỄN XƯNG CHÚA MIỀN NAM. Nguyên khi xưa ông Nguyễn Kim 阮 淦 khởi-nghĩa giúp nhà Lê đánh nhà Mạc đã lấy được đất Thanh, Nghệ rồi, sau đem quân ra đánh Sơn-nam 山 南 bị hàng tướng nhà Mạc là Dương chấp Nhất 楊 執 一 đánh thuốc độc chết, binh quyền giao cả lại cho rể là Trịnh Kiểm 鄭 檢 để đánh giặc.
Ông Nguyễn Kim có hai người con là Nguyễn Uông 阮 汪 và Nguyễn Hoàng 阮 潢 cũng làm tướng lập được nhiều công. Người anh là Nguyễn Uông được phong là Lang-quận-công 郎 郡 公, người em là Nguyễn Hoàng được phong là Thái-úy Đoan-quận-công 端 郡 公.
Nhưng vì Trịnh Kiểm sợ họ Nguyễn tranh mất quyền mình, bèn kiếm chuyện mà giết Nguyễn Uông đi. Còn Nguyễn Hoàng cũng sợ Trịnh Kiểm có ý ám hại, chưa biết làm thế nào mới cho người ra Hải-dương hỏi ông Nguyễn bỉnh Khiêm. Ông ấy bảo rằng: « Hoành-sơn nhất đái, vạn đại dung thân » nghĩa là một dãy Hoành-sơn[1] kia có thể yên thân được muôn đời.
Nguyễn Hoàng mới nói với chị là bà Ngọc Bảo 玉 寶 xin Trịnh Kiểm cho vào trấn phía Nam.
Năm mậu-ngọ (1558) đời vua Anh-tông, Trịnh Kiểm mới tâu vua cho Nguyễn Hoàng vào trấn đất Thuận-hóa 順 化. Bấy
- ▲ Núi Hoành-sơn là núi Đèo-ngang ở tỉnh Quảng bình
