đèo Ngang trở ra thì nước Pháp đặt công-sứ[1] ở các tỉnh để kiểm soát công-việc của quan Việt-nam. Nhưng người Pháp không dự vào việc cai-trị ở trong hạt.
Từ hòa-ước ấy ký xong, gửi về Paris để chính-phủ duyệt y, rồi mới hỗ-giao, nghĩa là mới tuyên-cáo cho thiên-hạ biết. Ông De Champeaux ở lại Huế làm khâm-sứ, viên Toàn-quyền Harmand ra Bắc-kỳ để kinh-lý việc đánh-dẹp.
4. VIỆC Ở BẮC-KỲ. Triều-đình ở Huế nhận hòa-ước xong rồi, sai quan Lại-bộ Thượng-thư Nguyễn trọng Hợp làm Khâm-sai đại-thần, quan Công-bộ Thượng-thư Trần văn Chuẩn 陳 文 準 và quan Lại-bộ tham-tri Hồng Phì 洪 肥 làm phó khâm-sai, ra Bắc-kỳ để cùng với viên Toàn-quyền Harmand hiểu-dụ nhân-dân và bãi quân-thứ ở các nơi.
Bấy giờ ở Bắc-kỳ có quan nhà Thanh là Đường cảnh Tùng 唐 景 松 đóng ở Sơn-tây, Từ diên Húc 徐 延 旭 đóng ở Bắc-ninh, lại có quân cờ đen của Lưu vĩnh Phúc 劉 永 福 đóng ở đồn Phùng.
Triều-đình tuy có chỉ ra truyền cho quan ta phải rút quân về Huế, nhưng quan ta còn có nhiều người muốn ỷ nước Tàu mà chống giữ với quân Pháp, cho nên không ai phụng chỉ. Bởi vậy cuộc chiến-tranh ở Bắc-kỳ mãi không xong được.
5. VUA HIỆP-HÒA BỊ GIẾT. Ở trong Huế thì vua Hiệp-hòa cũng muốn nhờ chính-sách bảo-hộ để cho yên ngôi vua, nhưng các quan có nhiều người không chịu, và lại thấy Nguyễn văn Tường và Tôn thất Thuyết chuyên chế thái quá, muốn dùng kế mà trừ bỏ đi, bèn đổi Nguyễn văn Tường sang làm Binh-bộ Thượng-thư, Tôn thất Thuyết làm Lại-bộ Thượng-thư, để bớt binh-quyền của Tôn thất Thuyết.
- ▲ Résident tức là lưu trú-quan, nhưng lúc bấy giờ ta chưa quen dùng chữ ấy, và nhân có chữ consul cho nên mới dùng chữ công-sứ.