Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/291

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Phương cùng với con là phò-mã Nguyễn Lâm 阮 林 hoảng-hốt lên thành giữ cửa Đông và cửa Nam. Được non một giờ đồng hồ thì thành vỡ, phò-mã Lâm trúng đạn chết, ông Nguyễn tri Phương thì bị thương nặng. Quân Pháp vào thành bắt được ông Nguyễn tri Phương và quan khâm-phái Phan đình Bình đem xuống tàu.

Ông Nguyễn tri Phương nghĩ mình là một bậc lão-thần thờ vua đã trải ba triều, đánh nam dẹp bắc đã qua mấy phen, nay chẳng may vì việc nước mà bị thương, đến nỗi phải bắt, ông quyết chí không chịu buộc thuốc và nhịn ăn mà chết.

Ông Nguyễn tri Phương là người ở Thừa-thiên, do lại-điển xuất thân, làm quan từ đời vua Thánh-tổ, trải qua ba triều, mà nhà vẫn thanh-bạch, chỉ đem trí-lự mà lo việc nước, chứ không thiết của-cải. Nhưng chẳng may phải khi quốc-bộ gian-nan, ông phải đem thân hiến cho nước, thành ra cả nhà cha con, anh em đều mất vì việc nước. Thật là một nhà trung-liệt xưa nay ít có vậy.

5. LẤY MẤY TỈNH Ở TRUNG-CHÂU. Thành Hà-nội thất thủ rồi, quan ta thì trốn-tránh đi cả, giặc cướp lại nhân dịp nổi lên. Đại-úy Francis Garnier lại cho những người theo với mình đi làm quan các nơi để chống với quan triều, rồi lại sai người đi đánh lấy tỉnh Ninh-bình, Nam-định và Hải-dương.

Quan ta ở các tỉnh đều ngơ-ngác không biết ra thế nào, hễ thấy người Tây đến là bỏ chạy. Bởi vậy, chỉ có người Pháp tên là Hautefeuille và 7 người lính tây mà hạ được thành Ninh-bình, và chỉ trong 20 ngày mà 4 tỉnh ở Trung-châu mất cả.

6. ĐẠI-ÚY FRANCIS GARNIER CHẾT. Triều-đình được tin biến ở Bắc-kỳ, vội-vàng sai ông Trần đình Túc 陳 廷 肅, ông Nguyễn trọng Hợp 阮 仲 合, ông Trương gia Hội 張 嘉 會 cùng với giám-mục Bình (Mgr Bohier) và linh-mục Đăng (Dangelzer) ra Hà-nội, để điều-đình mọi việc và sai ông Hoàng kế Viêm 黄 繼 炎 ở Sơn-tây làm tiết-chế quân-