năm không có giặc, nhưng kiệt-hiệt hơn cả là có giặc tên Phụng và giặc Khách ở mạn Thượng-du.
4. GIẶC TÊN PHỤNG. Năm tân-dậu (1861), quân nước Pháp và nước I-pha-nho sang đánh Quảng-nam, có mấy người ở Bắc-kỳ theo vào làm lính mộ. Trong ấy có tên Tạ văn Phụng 謝 文 奉, trước đã theo giáo-sĩ ra ngoại-quốc đi học đạo, sau lại theo trung-tướng Charner về đánh Quảng-nam.
Đến tháng chạp, thì tên Phụng ra Bắc-kỳ, mạo xưng là Lê duy Minh 黎 維 明 dòng dõi nhà Lê 黎, rồi tự xưng làm minh-chủ, cùng với một người đạo-trưởng tên là Trường 長 làm mưu-chủ, và tên Ước 約, tên Độ 度 dấy binh ở Quảng-yên. Đảng tên Phụng đem quân giặc Khách ở ngoài bể vào đánh lấy phủ Hải-ninh, rồi lại thông với giặc Khách và giặc ta ở các tỉnh, để làm loạn ở Bắc-kỳ.
Tháng ba năm nhâm-tuất (1862), ở Bắc-ninh có tên cai-tổng Nguyễn văn Thịnh 阮 文 盛 (tục gọi là cai-tổng Vàng) xưng làm nguyên-súy, lập tên Uẩn 褞 mạo xưng là con cháu nhà Lê, lên làm minh-chủ, rồi nhập đảng với tên Phụng, đem binh đi đánh phủ Lạng-giang, huyện Yên-dũng, và vây thành Bắc-ninh.
Bấy giờ quan bố-chính tỉnh Hà-nội là Nguyễn khắc Thuật 阮 克 述, quan bố-chính tỉnh Sơn-tây là Lê Dụ 黎 裕 và quan phó lĩnh-binh tỉnh Hưng-yên là Vũ Tảo 武 早 đem quân ba tỉnh về đánh giải vây cho tỉnh Bắc. Vũ Tảo đánh nhau với quân giặc hơn 10 trận mới phá được quân giặc.
Ở phía đông thì tên Phụng vây đánh thành Hải-dương, tỉnh-thần dâng sớ cáo-cấp. Triều đình bèn sai quan Thượng-thư bộ Hình là Trương quốc Dụng 張 國 用 ra làm tổng-thống Hải-an[1] quân-vụ, cùng với Phan tam Tỉnh 潘 三 省, Đặng Hạnh 鄧 杏, Lê Xuân 黎 春, đem quân Kinh và quân Thanh, Nghệ ra tiến-tiễu. Lại sai Đào Trí 陶 致 làm tham-tán đại-thần, Nguyễn bá Nghi 阮 伯 儀 làm Sơn-Hưng-
- ▲ Hải-dương và Quảng-an.