Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/264

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

kỳ, nói rằng ở Bắc-kỳ có hơn 40 vạn người đi đạo, và lại có đảng theo nhà Lê, có thể giúp cho quân Pháp được thành công. Trung-tướng cho đi do-thám biết rằng đất Nam-kỳ dễ lấy hơn, và lại là đất giàu-có, nhiều thóc-gạo. Đến tháng giêng năm kỷ-mùi (1859) là năm Tự-đức thứ 12, Trung-tướng giao quyền lại cho đại-tá Toyon ở lại giữ các đồn tại Đà-nẵng, rồi còn bao nhiêu binh-thuyền đem vào Nam-kỳ. Quân Pháp vào cửa Cần-giờ, bắn phá các pháo đài ở hai bên bờ sông Đồng-nai, rồi tiến lên đánh thành Gia-định.

Ở Gia-định, bấy giờ tuy có nhiều binh-khí, nhưng quân-lính không luyện-tập, việc võ-bị bỏ trễ-nải, cho nên khi quân Pháp ở cửa Cần-giờ tiến lên, quan hộ-đốc là Vũ duy Ninh 武 維 寧 vội-vàng tư đi các tỉnh lấy binh về cứu-viện; nhưng chỉ trong hai ngày thì thành vỡ. Vũ duy Ninh tự tận. Quân nước Pháp và nước I-pha-nho vào thành, lấy được 200 khẩu súng đại-bác, 8 vạn rưỡi kilos thuốc súng và độ chừng 18 vạn phật-lăng (francs) cả tiền lẫn bạc, còn các binh-khí và thóc-gạo thì không biết bao nhiêu mà kể.

Trung-tướng Rigault de Genouilly lấy được thành Gia-định rồi, đốt cả thóc-gạo và san phẳng thành-trì làm bình-địa, chỉ để một cái đồn ở phía nam, sai thủy-quân trung-tá Jau-réguiberry đem một đạo quân ở lại chống giữ với quân của ông Tôn thất Hợp 尊 室 鉿 đóng ở đất Biên-hòa.

Trung-tướng lại đem quân trở ra Đà-nẵng, rồi tiến lên đánh một trận ở đồn Phúc-ninh 福 寧. Quân ông Nguyễn tri Phương thua phải lui về giữ đồn Nại-hiên 耐 軒 và đồn Liên-trì 蓮 池.

Trung-tướng muốn nhân dịp đó mà định việc giảng-hòa, nhưng mà Triều-đình cứ để lôi thôi mãi, người thì bàn hòa, kẻ thì bàn đánh, thành ra không xong việc gì cả[1].

  1. Chỗ này sách tây có quyển chép rằng khi hai bên đang bàn việc hòa, thì vua Tự-đức sai ông Nguyễn tri Phương đánh quân Pháp ở Gia-định. Vả xem sử ta lúc bấy giờ thì ông Nguyễn tri Phương đang còn ở Quảng-nam mãi đến tháng 5 năm canh-thân (1860), ông ấy mới vào Nam-kỳ. Vậy việc đánh ở Gia-định là ông Tôn thất Hợp, chứ không phải là ông Nguyễn tri Phương.