Xem như mấy năm về sau, nhà vua thường có hỏi đến việc phú quốc cường binh, các quan bàn hết lẽ nọ lẽ kia, nào chiến, nào thủ, mà chẳng thấy làm được việc gì ra trò. Vả thời bấy giờ, cũng đã có người hiểu rõ thời thế, chịu đi du-học và muốn thay-đổi chính-trị. Như năm bính-dần (1866) là năm Tự-đức thứ 19, có mấy người ở Nghệ-an là Nguyễn đức Hậu 阮 德 厚, Nguyễn trường Tộ 阮 長 祚, Nguyễn Điều 阮 條 đi du-học phương-tây. Sau Nguyễn trường Tộ về làm mấy bài điều-trần, kể hết cái tình-thế nước mình, và cái cảnh-tượng các nước, rồi xin nhà vua phải mau mau cải-cách mọi việc, không thì mất nước. Vua giao những tờ điều-trần ấy cho các quan duyệt-nghị. Đình-thần đều lấy làm sự nói càn, không ai chịu nghe.
Năm mậu-thìn (1868) là năm Tự-đức thứ 21, có người ở Ninh-bình tên là Đinh văn Điền 丁 文 田 dâng tờ điều-trần nói nên đặt doanh điền, khai mỏ vàng, làm tàu hỏa, cho người các nước phương tây vào buôn-bán, luyện-tập sĩ-tốt để phòng khi chiến thủ, thêm lương-thực cho quan quân, bớt sưu-dịch cho dân-sự, thưởng cho những kẻ có công, nuôi-nấng những người bị thương, tàn tật, v.v. Đại-để là những điều ích quốc lợi dân cả, thế mà đình-thần cho là không hợp với thời-thế, rồi bỏ không dùng.
Các quan đi sứ các nơi về tâu-bày mọi sự, vua hỏi đến đình-thần thì mọi người đều bác đi, cái gì cũng cho là không hợp thời. Năm kỷ-mão (1879) là năm Tự-đức thứ 32, Nguyễn Hiệp 阮 協 đi sứ Tiêm-la về nói rằng khi người nước Anh-cát-lợi mới sang xin thông thương, thì nước Tiêm-la lập điều-ước cho ngay, thành ra người Anh không có cớ gì mà sinh sự để lấy đất, rồi Tiêm-la lại cho nước Pháp, nước Phổ, nước Ý, nước Mỹ v.v. đặt lĩnh-sự để coi việc buôn-bán. Như thế mọi người đều có quyền-lợi không ai hiếp chế được mình. Năm tân-tị (1881) là năm Tự-đức thứ 34, có Lê Đĩnh 黎 梃 đi sứ ở Hương-cảng về, tâu rằng: các nước Thái-tây mà phú cường là chỉ cốt ở việc binh và việc buôn-bán. Lấy binh lính mà bênh-vực việc buôn-bán, lấy việc buôn-bán mà nuôi binh-lính.
