7. ÁN LÊ VĂN DUYỆT VÀ LÊ CHẤT. Lê văn Duyệt. Quan quân bình xong giặc Lê văn Khôi rồi vua Thánh-tổ sai phá thành Phiên-an đi, xây lại chỗ khác và ngài xuống chiếu định truy tội Lê văn Duyệt 黎 文 悅 và tội Lê Chất 黎 質.
Cứ bình tình mà xét, thì chẳng qua là vua Thánh-tổ vốn có ý không ưa hai ông ấy, rồi đình-thần lại nhân đó mà bới việc ra để chiều ý ngài, cho nên thành ra hai cái án thật là không đáng.
Nay cứ theo trong sách « Đại-nam chính-biên liệt-truyện 大 南 正 編 列 傳 » mà chép ra, để mọi người đều được lấy lẽ công-bằng mà phán-đoán.
Từ khi tên Khôi khởi loạn, vua Thánh-tổ thường ban trách Lê văn Duyệt che-chở quân phỉ-đảng, để gây nên hoạn loạn.
Năm ất-vị (1835), ở Đô-sát-viện có Phan bá Đạt 潘 伯 達 dâng sớ nói rằng: Lê văn Duyệt trước ở Gia-định, lấy bọn nghịch Khôi, nghịch Nhã 雅, làm trảo-nha, lấy binh Bắc-thuận, Hồi-lương[1] làm tâm-phúc. Bọn ấy vốn là quân hung-ác, không phải là người lương-thiện, cho nên Duyệt mất chưa bao lâu mà bọn nghịch Khôi, nghịch Nhã, đã đem quân Hồi-lương, Bắc-thuận cùng với bọn thủ-hạ giữ thành làm phản; lại làm phiến-hoặc nhân tâm, để vạ lây đến các tỉnh Nam-kỳ, mà khó-nhọc đến đại đội quan quân phải tiến tiễu. Năm tỉnh nay dẫu thu-phục rồi, song thành Phiên-an tặc đảng vẫn còn thiết cứ, quan quân tiến tiễu, lắm người thương vong, cái vạ ấy nói sao cho xiết. Nay Duyệt mất rồi, sự-trạng dẫu không có thể tường cứu được, nhưng cứ xem con nuôi là Lê văn Hán 黎 文 漢, trước đây vào ra trong thành, nhập đảng với nghịch Khôi, và đem Bạch xuân Nguyên 白 春 元 làm đuốc để tế từ-đường, thì tâm-tích của Duyệt tưởng không phải xét cũng đã rõ. Nếu không bắt tội e không làm gương được cho đời sau. Vậy xin truy đoạt quan-chức
- ▲ Bắc-thuận 北 順, Hồi-lương 回 良, là những người ở Bắc-kỳ bị tội phải đày vào làm lính ở Nam-kỳ.
