Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/355

(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/355)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

đậu ở gần thành Băng-cốc (Bangkok). Ngày 24 tháng 8 năm ấy, nước Tiêm-la phải ký hòa-ước, nhường những đất Lào cho nước Pháp bảo-hộ, hạn trong một tháng phải rút quân đóng ở bên tả-ngạn sông Mékong về, lại phải bồi thường 2 triệu phật-lăng, và phải trị tội những người dám chống-cự với người Pháp.

Người Pháp lập phủ Thống-sứ ở Vientiane để cai-trị các địa-hạt bên Lào.

Năm ất-vị (1895), viên Tổng-đốc toàn-quyền Rousseau sang thay ông De Lanessan, thấy còn nhiều nơi chưa yên bèn vay nước Pháp cho Bắc-kỳ 80 triệu phật-lăng, để chi-tiêu về việc đánh-dẹp và việc mở-mang.

Năm đinh-dậu (1897), ông Doumer sang làm Tổng-đốc toàn-quyền, chỉnh-đốn lại việc tài-chánh và việc chính-trị. Lập ra sổ chi-thu chung cả toàn cảnh Đông-pháp, định các thứ thuế: thuế đinh, thuế điền, thuế thổ, thuế xuất-cảng, nhập-cảng, v.v., và cho người được độc-quyền lĩnh trưng thuế rượu, thuế muối, thuế nha-phiến. Bỏ nha Kinh-lược ở Bắc-kỳ, giao quyền lại cho viên Thống-sứ (tháng 6 năm đinh-dậu 1897)[1], vay nước Pháp 200 triệu phật-lăng, để mở đường hỏa-xa trong xứ Đông-pháp và mở-mang thêm việc canh-nông và việc công-nghệ.

Năm nhâm-dần (1902) ông Doumer về Pháp, ông Beau sang làm Tổng-đốc toàn-quyền. Ông Beau chủ việc khai-hóa dân-trí, lo mở-mang sự học-hành và đặt ra Y-tế-cục, làm nhà bệnh-viện, để cứu-giúp những kẻ yếu-đau nghèo-khổ. Ấy là những công-việc làm của chính-phủ bảo-hộ vậy.

  1. Có một điều rất kỳ, là viên Thống-sứ Bắc-kỳ là người đại-biểu chính-phủ Bảo-hộ mà lại kiêm chức Kinh-lược-sứ là một chức quan của Triều-đình ở Huế.