Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/266

(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/266)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

nước và nói rằng việc đánh nhau với nước Pháp bây giờ khó gấp năm gấp bảy lúc trước, nhưng ông ấy xin cố hết sức để đền ơn nước, còn ở mặt Quảng-nam mà có việc gì, thì ông Phan thanh Giản 潘 清 簡 và ông Nguyễn bá Nghi 阮 伯 儀 có thể cáng-đáng được.

Quân Pháp và quân I-pha-nho ở Sài-gòn lúc bấy giờ chỉ có độ 1.000 người mà quân của Việt-nam ta thì có đến hơn một vạn người. Nhưng mà quân ta đã không luyện-tập, lại không có súng-ống như quân Tây. Mình chỉ có mấy khẩu súng cổ, bắn bằng đá lửa, đi xa độ 250 hay là 300 thước tây là cùng; còn súng đại-bác thì toàn là súng nạp tiền mà bắn mười phát không đậu một. Lấy những quân-lính ấy, những khí-giới ấy mà đối-địch với quân đã lập theo lối mới, bắn bằng súng nạp hậu và bằng đạn trái phá, thì đánh làm sao được. Bởi vậy cho nên xem trận-đồ của Việt-nam ta từ đầu cho đến cuối, chỉ có cách đào hầm đào hố để làm thế thủ, chứ không bao giờ có thế công, mà người Tây thì lợi cả công lẫn thủ. Tuy vậy ông Nguyễn tri Phương cùng với quan tham-tán đại-thần Phạm thế Hiển vào xếp-đặt ở Gia-định một cách rất có qui-cũ, đắp dãy đồn Kỳ-hòa (người Pháp gọi là dãy đồn Chí-hòa) cũng hợp qui-thức, để chống nhau với quân của đại-tá d'Ariès. Hai bên đã từng đánh nhau hai ba trận, đều bị thiệt hại cả.

Đến tháng 9 năm canh-thân (1860), thì nhà Thanh bên Tàu ký tờ hòa-ước với nước Anh và nước Pháp, hai bên bãi sự chiến-tranh. Chính-phủ nước Pháp sai hải-quân trung-tướng Charner đem binh-thuyền về chủ-trương việc lấy Nam-kỳ.

Tháng giêng năm tân-dậu (1861), trung-tướng Charner đem cả thảy 70 chiếc tàu và 3.500 quân bộ về đến Gia-định[1]. Được 20 ngày thì trung-tướng truyền lệnh tiến quân lên

  1. Sử ta chép rằng quân Pháp lúc bấy giờ có hơn 1 vạn người, mà các sách chép việc lấy Nam-kỳ thì chỉ nói có 3.500 người thôi và trong số ấy lại có mấy đội lính mộ An-nam nữa. Thiết tưởng số 3.500 có lẽ thật hơn.