Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/116

(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/116)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Từ khi khôi-phục được đất Gia-định rồi, Nguyễn-phúc Ánh sai sứ sang thông với nước Tiêm-la, và lại sai Đỗ thanh Nhân 杜 清 仁, Hồ văn Lân 胡 文 璘 đem binh đi đánh Chân-lạp, lập con Nặc Tôn là Nặc In lên làm vua để Hồ văn Lân ở lại bảo-hộ. Ở đất Gia-định thì ngài sửa sang mọi việc: đặt quan cai-trị các dinh, định lệ thu thuế để nuôi binh-lính, làm chiến-thuyền, tập binh-mã để phòng-bị việc chiến-tranh.

Năm canh-tí (1780) Nguyễn-phúc Ánh xưng vương-hiệu rồi phong cho Đỗ thanh Nhân làm chức Ngoại hữu, Phụ-chính, Thượng-tướng công 外 右, 輔 政, 上 將 公, và thăng thưởng cho các tướng-sĩ. Nhưng sau vì Đỗ thanh Nhân cậy công lộng quyền, cho nên Nguyễn-vương mới giết đi. Cũng vì việc ấy cho nên Đông-sơn trước đã hết lòng giúp Nguyễn-vương, sau đều bỏ cả, và lại phản lại, thành ra lôi-thôi phải đánh-dẹp mãi.

Tháng 10 năm tân-sửu (1781) vua nước Tiêm-la là Trịnh quốc Anh sai tướng là Chất Tri 質 知 (Chakkri) và Sô Si 芻 痴, hai anh em sang đánh Chân-lạp. Nguyễn-vương sai quan Chưởng-cơ là Nguyễn hữu Thoại 阮 有 瑞 và Hồ văn Lân 胡 文 璘 đem 3.000 quân sang cứu. Trong khi quân Nam và quân Tiêm-la còn đang chống giữ nhau ở Chân-lạp, thì ở Vọng-các vua nước Tiêm-la bắt giam cả vợ con của hai anh em Chất Tri, bởi vậy hai tướng ấy mới giao-kết với Nguyễn hữu Thoại thề phải cứu nhau trong lúc hoạn-nạn. Đoạn rồi Chất Tri đem quân về Tiêm-la. Ngay lúc ấy ở bên nước Tiêm có giặc nổi lên, vua nước ấy bị ngươi Phan Nha Văn Sản đuổi đi cướp mất ngôi. Chất Tri về đến Vọng-các, sai người đi tìm quốc-vương là Trịnh quốc Anh đem giết đi, và bắt giết cả Phan Nha Văn Sản, rồi tự lập làm vua, xưng là Phật-vương, phong cho em là Sô Si làm đệ-nhị vương, cháu là Ma Lạc làm đệ-tam vương. Họ Chakkri làm vua đến nay hãy còn, và các vua đều xưng là Rama.

Tháng ba năm nhâm-dần (1782) vua Tây-sơn là Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ đem hơn 100 chiếc thuyền vào cửa