thì mỗi châu đặt thổ tri châu; mỗi huyện đặt thổ tri huyện 1, thổ lại mục 1; như đinh điền số từ 100 trở lên, thì đặt thổ tri châu làm thổ huyện thằng 1; đinh điền số không đủ 100, thì đặt thổ lại mục mà thôi.
Hiệu Minh-mạng năm thứ tám, chuẩn định thổ tri phủ tùng lục phẩm; thổ tri huyện tùng thất phẩm; thổ huyện thằng tùng bát phẩm; thổ lại mục tùng cữu phẩm.
CAI TỔNG, 該總, PHÓ TỔNG, 副總
chef et sous-chef de canton.
Lệ định mỗi huyện đặt có 4 phần tổng, hoặc 6 phần tổng, tùy theo địa phận rộng hẹp, dân số nhiều ít; lựa người thanh liêm cần cán đặt làm cai tổng, lảnh việc tuần phòng trộm cướp, tùng huyện nha thừa hành công vụ.
Hễ tổng nào đinh số từ 5,000 người sấp lên; điền số từ 1,000 trở lên, công việc nhiều; lại tổng nào đàng đi tới 2, 3 ngày, hoặc 4, 5 ngày, thì đặt cai tổng, phó tổng đều 1 người; còn bao nhiêu thì cứ đặt cai tổng 1 người, cho khỏi đều nhủng lạm.
Lệ định cai tổng ban đầu thì còn kêu là thí sai, 3 năm mãn hạn, thì lảnh thật thọ; thật thọ lâu năm có công, bảo vô quá cửu thì thăng thọ tùng bát phẩm bá hộ, tùng tỉnh sai phái.
Phàm điền thổ có công, có tư, có đẳng hạng; nhơn đinh có tráng hạng, nhiêu hạng, lảo hạng; có viên tử, công, tượng, phải nạp tô túc, mân tiền, điệu, cước, thập vật tiền[1] đều có sai đẳng.
- ▲ Tô túc là thuế lúa; mân tiền là tiền chuổi; điệu là thuế hóa hạng; cước là tiền chở chuyên; thập vật tiền là tiền bao đệm.
