Trang:Quoc van trich diem 1930.pdf/190

Trang này cần phải được hiệu đính.
170
VĂN XUÔI CỔ

Ta khi nhỏ bồ-côi thất học, kịp đến lúc lớn, lại học về môn cử nghiệp 5, thường phải bọn khinh-bạc chế-diễu, nhưng nhớ câu: « Điều gì mình không muốn, không nên thí với người khác », ta vẫn chôn vào trong ruột không dám bắt chước thói dở đời nay, thế mà nết na, nói năng ũng chưa khỏi lỗi, ai còn bảo ta cũng như bọn ấy, ta cũng xin vâng: được nhờ đá núi để mài viên ngọc, có đâu dám chẳng thờ làm xe chỉ-nam 6.

Phạm-đình-Hổ (Vũ trung tùy bút lục)
Trần-văn-Ngoạn dịch (Nam-phong, số 19)

Tiên-sinh tự Bỉnh-Trực 秉 直 hiệu Tùng-Niên 松 年 ở làng Đan loan, huyện Đường-an (nay là phủ Bình-giang) tỉnh Hải-dương, sinh năm Cảnh-hưng thứ 31 (1770), thọ hơn 70 tuổi.

Tiên-sinh xem rộng biết nhiều, thi mãi không đỗ (đậu). Năm Minh-mệnh (mạng) thứ 2 (1821) vua nghe tiếng gọi về kinh cho làm chức hành-tẩu tòa Hàn-lâm, rồi thăng đến chức Quốc-tử giám-tế-tửu. Đến năm thứ 13 (1832) thời về nghỉ.

Tiên-sinh có làm nhiều sách như là: Vũ trung tùy bút lục, Kiền khô nhất lãm, Hi-kinh trắc lãi; lại cùng với ông Nguyên-Án soạn bộ Tan hương ngẫu lục.

CHÚ THÍCH. — 1. Là ông vua sáng nghiệp ra nhà Hạ bên Tàu. — 2. Là một bực đại-hiền đã giúp vua Văn-vương nhà Chu. — 3. Là họ trò giỏi đức Khổng-tử. — 4. Là không được học. — 5. Thi đỗ (đậu) làm quan. — 6. Là xe chỉ phương Nam cho mình biết đường mà đi.

CÂU HỎI. — I. Ý tưởng. — 1. Bài này tác-giả chỉ-chích về thói gì? — Tóm tắt đại ý các đoạn trong bài này.

2. Các học-giả đời xưa thế nào? Phẩm-hạnh các học-giả đời Lê mạt thế nào?

3. Học-thuật có quan-hệ gì đến vận-hội trong nước không? Đem các điều nói trong bài này đối-chiếu với hiện-trạng trong xã-hội ta bây giờ.

II. Lời văn. — Coi mình lúc nào cũng như không; có cũng như không, đầy cũng như vơi: ý nói gì? — Đạo thánh là đạo nào? — Chữ thánh chỉ những bực người nào? (tỉ-dụ) — Sửa mình.... bình thiên-hạ: xuất điển ở đâu và nghĩa là gì? — Nghĩa chữ khanh-tướng. — Điều gì mình không muốn.. dịch câu chữ nho gì? Ý nghĩa câu ấy. — Câu cuối cùng tác-giả ý muốn nói gì?