TIỂU DẪN. — Đời vua Trần Nhân-Tôn (1279-1293) có giặc Mông-cổ sang đánh ta. Ông Trần-quốc-Tuấn thống-lĩnh cả các đạo quân của ta đánh nhau một trận đầu với quân Nguyên phải thua, lui về Vạn-kiếp. Bấy giờ ngài chiêu quân tập mã, thế lại nổi to. Nhân ngài tra-cứu các sách binh-thư soạn ra bộ « Binh-thư yếu-lược » cốt để cho quân-sĩ ta xem. Lúc phát sách ấy cho các tướng-sĩ ngài bèn làm bài hịch này mà khuyên-răn các người ấy. Nhờ bộ binh-thư ấy mà quân tốt luyện-tập được giỏi, nhờ bài hịch này mà tướng-sĩ phấn-khởi trong lòng, về việc bình Nguyên, bài hịch này cũng có ảnh-hưởng to, thật là một đoạn văn đáng ghi trong lịch-sử nước nhà và lưu-truyền đến nghìn muôn đời về sau.
Ta thường nghe chuyện: Kỷ-Tín 紀 信 1 liều thân chịu chết thay cho vua Cao-đế; Do-Vu 由 于 2 lấy mình đỡ ngọn dáo cho vua Chiêu-vương; Dự-Nhượng 豫 讓 3 nuốt than để báo thù cho chủ; Thân-Khoái 申 蒯 4 chặt tay để cứu nạn cho nước; Kính-Đức 敬 德 là một chức quan còn nhỏ, mà liều thân cứu vua Thái-Tôn 5 được thoát vòng vây; Kiểu-Khanh 杲 卿 6 là một bề-tôi ở xa, mà kể tội mắng thằng Lộc-Sơn 祿 山 6 là quân nghịch tặc. Các bậc trung-thần nghĩa-sĩ ngày xưa, bỏ mình vì nước, đời nào không có? Giả-sử mấy ông ấy cũng cứ bo-bo theo lối thường tình, chết già ở só nhà, thì sao cho lưu danh sử sách đến nghìn muôn đời như thế được?
Nay các ngươi vốn dòng vũ-tướng, không hiểu văn nghĩa nghe những chuyện cổ-tích ấy nửa tin nửa ngờ, ta không nói làm gì nữa; ta hãy đem chuyện đời Tống, Nguyên mới rồi mà nói: Vương-công-Kiên 王 公 堅 7 là người thế nào? Tì-tướng của Vương-công-Kiên là Nguyễn-văn-Lập 阮 文 立 8 lại là người thế nào? Mà giữ một thành Điếu-ngư 9 nhỏ mọn, chống với quân Mông-Kha 10 kể hàng
- ▲ Nguyên-văn chữ nho đã đăng trong Nam-phong tạp-chí, số 151, tr. 606-608.