Trang:Quoc van trich diem 1930.pdf/111

Trang này cần phải được hiệu đính.
91
NGUYỄN-DU

quên điều nghĩa-lý lẽ phải chăng được, nàng vẫn biết rằng làm thân đàn-bà không nên chuốc lấy tiếng ghen vào mình mà giá chồng thú thật niềm riêng thì mình cũng dong-thứ cho kẻ dưới.

b) Bởi khôn ngoan nên thâm-hiểm, thâm-hiểm mới nghĩ ra cái mưu độc-địa giết người không dao. Mưu ấy là mưu gì?

Giấu ta ta cũng liệu bài giấu cho.

· · · · · · · · · · · · · · · ·

Làm cho nhìn chẳng được nhau,
Làm cho đầy-đọa cất đầu chẳng lên,
Làm cho trông thấy nhỡn-tiền,
Cho người thăm ván bán thuyền biết tay.

Mấy câu đó thật cực tả nỗi hờn giận của nàng và cái mưu hiểm-độc nàng sắp ra tay thi-hành để cho bõ cơn ghen ấy. Đọc mấy câu ấy ta cũng đoán trước được cách nàng hành-động sau này mà đem các công việc nàng trù tính xếp đặt về sau đối-chiếu với mấy câu đó thật hợp với nhau như hệt.

III. Nói về cách nàng cử-chỉ. (14 câu cuối). — Đã nghĩ ra cái mưu nham-hiểm độc-địa ấy mà muốn thi hành cho đến được, tất cách cử-chỉ cũng phải khôn khéo khác người. Giá một người đàn bà có tính nóng-nẩy thấy người đến mách chuyện chồng mình tất hớn-hở chào mời, vui lòng chịu chuyện, rồi máu ghen sôi sục, bao nỗi hờn giận căm tức đem ra mà thổ-lộ cùng người cho hả lòng hả dạ. Nàng thì không thế:

Nỗi lòng kín chẳng ai hay,
Ngoài tai để mặc gió bay mái ngoài.

Mưu càng thâm càng phải giữ kín. Có kín-đáo việc mới thành, nếu thổ lộ ra việc tất hỏng. Bởi thế có người đả-động đến chuyện chồng thì mắng át đi, không những mắng át đi, lại ra oai trị tội để làm gương cho kẻ khác, thành thử:

Trong ngoài kín mít như bưng,
Nào ai còn dám nói năng một lời!
Buồng đào khuya sớm thảnh-thơi,
Ra vào một mực nói cười như không.

Trong lòng như lửa cháy, trong trí như máy móc mà người ngoài chẳng ai biết tới, chính mình vẫn ung-dung như không. Thật nham-hiểm thay! thâm độc thay!

Đoạn văn tả người này thật là rất khéo. Văn tiểu-thuyết là cốt kể sự hành-động của một người hoặc nhiều người mà muốn hiểu cách hành-động của các vai trong truyện, phải thuộc tâm lý của các vai ấy, nên nhà