Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

78
NHO-GIÁO


Đó là theo nguyên-văn trong sử mà chép ra. Còn sự thực hư thế nào tưởng không bàn làm gì, vì Khổng-tử sở dĩ là thánh không phải chỉ ở những việc ấy mà thôi, nhưng cốt ở cái đức-độ của Ngài khiến cho ai đã học được cái đạo của Ngài, thì cũng thành ra hạng người có phẩm-giá tôn-quí. Vậy hậu-thế dẫu có thêm bớt điều gì về sự-nghiệp của Ngài đã làm trong khi Ngài hành chính ở nước Lỗ, cái đức của Ngài vẫn không giảm đi hay thêm lên chút nào.

Khổng-tử đi chu-du thiên-hạ. — Khổng-tử thấy vua vì sự vui chơi bỏ trễ việc nước như thế, chắc là việc gì cũng hỏng, cho nên Ngài mới nhân lúc nhà vua làm lễ tế Giao, không chia thịt cho các quan, Ngài liền từ chức bỏ sang ở nước Vệ. Việc này có người không biết hỏi rằng: Ngài là bậc thánh-nhân sao lại vì việc nhỏ mọn như thế mà bỏ việc nước? — Phải biết rằng: Ngài xuất chính là mong đem thi-hành cái đạo của mình. Đạo ấy chủ ở sự lễ nghĩa, mà ông vua đã không thiết gì đến lễ nghĩa nữa, thì chẳng đi còn ở làm gì. Vậy sự Ngài bỏ đi là vì Ngài biết vua không muốn dùng mình, chứ không phải là vì miếng thịt. Vả Ngài theo cái chủ-nghĩa tôn quân, dẫu thế nào cũng phải giữ cho trọn cái đức của vua, cho nên Ngài mới nhân một điều lỗi