nghe trên trời có âm-nhạc và có tiếng nói rằng: « Thiên cảm sinh thánh-tử 天 感 生 聖 子: Trời cảm lòng cầu-nguyện cho sinh ra con thánh. » Những truyện ấy tuy là truyện người đời sau bịa đặt ra, nhưng cũng là cái bằng chứng rõ là người đời ưa sự quái lạ, nhất là những người đã làm nên công nghiệp lớn, hoặc là đã sáng-lập ra tôn-giáo nào, đều có truyện lạ để làm cho có cái phẩm-giá khác người thường.
Cứ theo truyện chép trong chính-sử, thì khi Khổng-tử lên ba tuổi, ông thân-phụ mất. Thuở Ngài còn nhỏ, học-hành thế nào, sử không chép rõ, chỉ nói rằng khi Ngài chơi với trẻ hay bày đồ cúng tế. Điều ấy cốt tỏ cái bản-tính của Ngài trọng những điều lễ nghĩa.
Năm Ngài 19 tuổi thì thành gia-thất, rồi ra nhận chức Ủy-lại 委 吏, coi sự gạt thóc ở kho, sau lại làm Tư-chức-lại 司 職 吏 coi việc nuôi bò dê để dùng về việc cúng-tế. Thuở ấy tuy Ngài còn trẻ tuổi, nhưng đã nổi tiếng là người giỏi, cho nên quan nước Lỗ là Trọng Tôn-Cồ cho hai con là Hà-Kị và Nam-cung Quát theo ngài học lễ.
Ngài vốn là người học theo nho-thuật cho nên Ngài rất chú-ý về lễ nghi và những phép tắc của các đế vương đời trước. Thuở Ngài 28, 29 tuổi, Ngài muốn đi đến học ở
