Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

60
NHO-GIÁO


Xem vậy thì biết rằng người đời xưa lấy việc tế-tự làm quan-trọng lắm, mà trong sự tế-tự của người Tàu có cái đặc-sắc là việc thờ-cúng tổ-tiên. Sách Lễ-ký nói rằng: « Vạn vật bản hồ thiên, nhân bản hồ tổ 萬 物 本 乎 天,人 本 乎 祖: Muôn vật gốc ở Trời, người gốc ở tổ ». Ngoài việc thờ Trời ra, thì việc thờ tổ-tiên là trọng hơn cả. Trời thì chỉ có Thiên-tử mới được tế mà thôi, còn tổ-tiên thì từ vua quan cho chí nhân dân, ai cũng phải thờ. Sự thờ-cúng ấy do sự tin rằng lúc người ta chết rồi, cái thể-phách tan nát đi, nhưng cái tinh-anh hãy còn, thành ra quỉ. Quỉ cũng thiêng-liêng như thần, có thể can-thiệp đến việc người và phù-hộ cho con cháu. Nhất là những người lúc sinh thời có tài, có đức, đã làm vua làm chúa, thì lúc chết lên ở trên trời. Kinh Thi nói rằng: « Tam hậu tại thiên 三 后 在 天: Ba vua ở trên trời ». Ba vua là nói Vương-Quí, Văn-vương và Vũ-vương, tức là ba ông tổ nhà Chu. Lại có chỗ nói rằng: « Văn-vương trắc giáng tại đế tả hữu 文 王 陟 降 在 帝 左 右: Vua Văn-vương lên xuống ở bên tả bên hữu Thượng-đế ».

Những vua chúa chết rồi lên ở trên trời, cho nên trong khi tế-tự, nhà vua đem tổ-tiên vào cúng tế với Trời. Sách Lễ-ký nói rằng: « Giao tự Hậu-Tắc dĩ phối thiên,