Wikisource

Trang:Nho giao 1.pdf/254

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
258
NHO-GIÁO

đường chính-trị. Ngài nói rằng: « Thính tụng ngô do nhân giã, tất giã sử vô tụng hồ 聽 訟 吾 猶 人 也，必 也 使 無 訟 乎: Xử kiện thì ta cũng như người, cốt sao cho khỏi kiện-tụng mới là hay. » (Luận-ngữ: Nhan-Uyên, XII). Hễ bao giờ dùng đức mà không hóa được, thì mới dùng đến hình. Nhưng dùng hình là bất đắc dĩ để trừng-trị những kẻ không thể hóa được, chứ cái mục-đích là cốt không dùng đến hình. Vậy nên Ngài nói rằng: « Thánh nhân chi trị hóa giã, tất hình chính tương tham yên. Thái-thượng dĩ đức giáo dân, nhi dĩ lễ tề chi. Kỳ thứ dĩ chính sự đạo dân, dĩ hình cấm chi: hình bất hình giã. Hóa chi phất biến, dân chi phất tòng, thương nghĩa nhi bại tục, ư thị hồ dụng hình hỹ 聖 人 之 治 化 也，必 刑 政 相 參 焉．太 上 以 德 教 民，而 以 禮 齊 之．其 次 以 政 事 道 民，以 刑 禁 之：刑 不 刑 也．化 之 弗 變，民 之 弗 從，傷 義 而 敗 俗，於 是 乎 用 刑 矣: Thánh-nhân trị dân và hóa dân, là phải dùng cả chính lẫn hình. Bậc thái-thượng lấy đức dạy dân, mà lấy lễ tề dân. Bậc thứ nhì lấy chính-sự mà khiến dân, và lấy hình mà ngăn cấm: hình đặt ra nhưng không dùng đến. Chỉ có lúc hóa dân mà dân không theo, để đến hại nghĩa nát tục, thì bấy

Lấy từ “https://vi.wikisource.org/w/index.php?title=Trang:Nho_giao_1.pdf/254&oldid=116229”