Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

250
NHO-GIÁO


tắc đắc chi, bất thiện tắc thất chi hỹ 惟 命 不 于 常,道 善 則 得 之,不 善 則 失 之 矣: Mệnh Trời không nhất định, thiện thì được, bất-thiện thì mất ». Thiên Thái-trọng-chi-mệnh, trong kinh Thư nói rằng: « Hoàng thiên vô thân, duy đức thị phụ; dân tâm vô thường, duy huệ chi hoài. Vi thiện bất đồng, đồng qui vu trị; vi ác bất đồng, đồng qui vu loạn, nhĩ kỳ giới tai! 皇 天 無 親,惟 德 是 輔;民 心 無 常,惟 惠 之 懷.爲 善 不 同,同 歸 于 治;爲 惡 不 同,同 歸 于 亂,爾 其 戒 哉: Ông trời không thân riêng ai, chỉ có đức là Trời giúp; lòng dân không có thường, chỉ có ơn là mến. Làm điều lành cũng không giống nhau, nhưng kết-quả là trị; làm điều ác cũng không giống nhau, nhưng kết-quả là loạn, ngươi phải lấy làm răn vậy thay! » Vậy người làm đế làm vương, tuy rằng có cái uy-quyền rất to, thế-lực rất mạnh, nhưng vẫn không được lạm-dụng cái uy-quyền ấy và cái thế-lực ấy, mà làm điều tàn-bạo.

Thiên ý và đân tâm. — Cái chính-thể của các tôn-giáo khác đã cho vua thay Trời trị dân, thì vua muốn điều gì là Trời muốn điều ấy, không ai được cưỡng lại. Cái chính-thể của Khổng-giáo có cái quan-niệm đặc-biệt là cho Trời với người cùng đồng một thể, toàn dân muốn thế nào là Trời muốn thế ấy.