Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

226
NHO-GIÁO


Cái chủ-đích thứ hai này quan-hệ với cái chủ-đích thứ nhất mật-thiết lắm, vì là cái tôn-chỉ Khổng-giáo không những là khiến người ta phải có tình-cảm rất tốt, rất hậu mà thôi, nhưng lại khiến những cái tình-cảm ấy phải điều-hòa cho hợp đạo trung. Đó là cái quan-niệm tối trọng-yếu trong Khổng-giáo, bởi vì người ta có giữ được tâm-tính cho công-chính và làm việc gì cũng đắc kỳ trung, thì mới là nhân được.

3• Cái chủ-đích thứ ba là định cái lẽ phải trái, cái tình thân sơ và cái trật-tự trên dưới cho phân-minh. Ở trong xã-hội có vua tôi, cha con, vợ chồng, có người thân kẻ sơ, có việc phải việc trái, cho nên phải có lễ để phân-biệt cho rõ mọi lẽ, khiến người ta biết đường ăn-ở cho phải đạo: « Phù lễ giả, sở dĩ định thân sơ, quyết hiềm nghi, biệt đồng dị, minh thị phi giã 夫 禮 者,所 以 定 親 疎,决 嫌 疑,別 同 異,明 是 非 也: Lễ là để định thân sơ, quyết sự hiềm-nghi, phân-biệt cái giống nhau khác nhau, rõ cái phải trái ». (Lễ-ký: Khúc-lễ-thượng, I). Lễ là cốt để phân ra trật-tự, khiến cho vạn vật không có điều gì hồ-đồ hỗn-độn: « Phù lễ giả, sở dĩ chương nghi biệt vi, dĩ vi dân phường giả giã. Cố quí tiện hữu đẳng, y phục hữu biệt, triều-đình hữu vị, tắc dân hữu sở nhượng 夫 禮 者,所