Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

173
NHO-GIÁO


XIV). Thầy Nhan-Uyên hỏi cái đức-hạnh của người hoàn-toàn là thế nào. Khổng-tử nói rằng: « Thành nhân chi hạnh, đạt hồ tình tính chi lý, thông hồ vật loại chi biến, tri u minh chi cố, đổ du khí chi nguyên, nhược thử khả tắc vị thành nhân. Ký tri thiên-đạo, hành thân dĩ nhân nghĩa, sức thân dĩ lễ nhạc. Phù nhân nghĩa lễ nhạc, thành nhân chi hạnh giã, cùng thần tri hóa, đức chi thịnh giã 成 人 之 行 達 乎 情 性 之 理,通 乎 物 類 之 變,知 幽 明 之 故,睹 遊 氣 之 源,若 此 可 則 謂 成 人.旣 知 天 道,行 身 以 仁 義,飾 身 以 禮 樂.夫 仁 義 禮 樂,成 人 之 行 也,窮 神 知 化,德 之 盛 也: Đức-hạnh của bậc thành-nhân là: đạt cái lý của tình tính, suốt cái biến của vật loại, biết cái cớ u-minh, rõ cái nguồn du-khí (như là sống chết hồn phách), như thế gọi là bậc thành-nhân. Đã biết đạo Trời, lại đem mình làm những điều nhân nghĩa, trang sức mình bằng lễ nhạc. Nhân nghĩa lễ nhạc là cái hạnh của bậc thành-nhân, cùng thần tri hóa, cái đức đến thế thật là thịnh vậy. » (Khổng-tử tập-ngữ: Sở phạt Trần, XVIII).

Cái phẩm-giá của bậc người quân-tử hoàn-toàn cao như thế, sự học-vấn rộng như thế, không thể lấy cái tư-cách của hạng người tầm-thường chỉ bo bo những việc thiển-cận