Trang:Nho giao 1.pdf/140

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

144

NHO-GIÁO

Cái đạo chỉ là theo thiên-lý, mà thiên-lý với cái bản-tính của người ta vốn là một, vậy thì đạo là cốt để sửa cái tính của người cho hợp thiên-lý, cho nên Khổng-tử nói rằng: « Đạo bất viễn nhân, nhân chi vi đạo nhi viễn nhân, bất khả dĩ vi đạo 道不遠人，人之爲道而遠人，不可以爲道: Đạo không xa cái bản-tính của người ta, nếu theo đạo để cho xa cái bản-tính của người ta, thì không phải là đạo. » (Trung-dung). Vì đạo ấy mật-thiết với bản-tính của người ta như thế, cho nên tuy có phần rất uyên-áo, dẫu người tài trí cũng không biết hết được, nhưng bao giờ người thường vẫn có thể theo được. Bởi vậy Tử-Tư nói rằng: « Quân-tử chi đạo phị nhi ẩn. Phu phụ chi ngu khả dĩ dữ tri yên, cập kỳ chí giã, tuy thánh-nhân diệc hữu sở bất tri yên; phu phụ chi bất tiếu, khả dĩ năng hành yên, cập kỳ chí giã, tuy thánh-nhân diệc hữu sở bất năng yên 君子之道費而隱．夫婦之愚可以與知焉，及其至也，雖聖人亦有所不知焉；夫婦之不肖可以能行焉，及其至也，雖聖人亦有所不能焉: Đạo của quân-tử rộng-rãi dễ hiểu, mà có phần tinh-vi ẩn-khuất không thể biết hết được. Đứa thất-phu thất-phụ cũng có thể biết được, nhưng biết cho đến cùng-cực, thì tuy thánh-nhân cũng có điều không biết được; đứa thất-phu thất-phụ không có