Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/130

Có vấn đề khi hiệu đính trang này.

128
NHO-GIÁO


cười, mà cho những người kêu gào lăn-lóc như thế là cuồng bệnh táng tâm cả. Ôi! vái nhường cười nói ở bên cạnh người chết đuối mà không biết cứu, trừ chỉ có người dưng nước lã, không có tình thân thiết cốt nhục, thì mới thế được. Song như thế đã là không có lòng trắc ẩn, không phải là người rồi. Còn như đến những người có lòng yêu thương đối với cha con, anh em, thì chưa hề có người nào là không đau xót, chạy cuống cuồng hết hơi sức để cứu vớt lên. Những người ấy dù có ngay cái tai vạ đắm đuối đến thân cũng còn chẳng tiếc, còn quản gì đến những lời chê là cuồng bệnh táng tâm, còn cầu gì đến người tin hay là không tin nữa. Than ôi! người đời nay dầu cho tôi là người cuồng bệnh táng tâm, cũng là đáng lắm vậy. Cái tâm của người trong thiên-hạ đều là cái tâm của ta, thiên-hạ còn có người cuồng bệnh, còn có người táng tâm, ta làm thế nào mà không phải cuồng bệnh táng tâm ru?

« Xưa ở đời Khổng-tử, có người chê ngài là siểm, có người cười ngài là nịnh, có người cho là không hiền, có người bẻ là không biết lễ, mà gọi là đông-gia Khâu[1],


  1. Gia-ngữ: « Tây gia hữu ngu-phu bất tri Khổng-tử vi thánh-nhân, nãi viết: bỉ đông-gia Khâu 西 家 有 愚 夫,不 知 孔 子爲 聖 人,乃 曰:彼 東 家 丘.