Khmer). Những người này chiếm lấy những thung-lũng thấp ở các sông lớn như là sông: Y-ra-u-át-đi (Yrraouaddy), sông Sa-lu-en (Salouen) và sông Cửu-long (Mé-Kong). Họ khu-trục người “Ấn-độ ở đảo” đi, người thì di-cư đến những cù-lao ở phía Nam, người thì chốn tránh vào nơi rừng-rú, thế là giống này lại quoay lại rã-man. Thế nhưng mà có một phần người là người Chàm ở men bờ bể vào giữa khoảng sông Đồng-Nai và ải Trung-kỳ (Porte d’Annam). Người Chàm nhờ được người Ấn-độ nên được văn-minh và lập thành ra một dân-tộc cường-thịnh và có mỹ-thuật[1]. Giống người này đã làm được nhiều công-trình vĩ-đại và xây được nhiều tỉnh-thành đẹp-đẽ nguy-nga.
Về sau những dân-tộc ở về phía Bắc hai lần tràn xuống. Lần đầu là dân Việt (Yue). Dân-tộc này trước đây độ 25 thế-kỷ đã lập thành một nước, ngày nay là tỉnh Chiết-Giang (Tchékiang), ở về phía Nam cửa sông Dương-tử-giang (Yanh-tsé-Kiang). Ước chừng 2260 năm nay, nước này bị nước Chu (Tch’ou) ở bên láng-diềng tàn-phá, còn dân-sự bị đuổi về phía Nam. Vì các quận chúa trong nước bất-hòa với nhau, nên không lập thành một dân-tộc được, phải chia ra nhiều quận nho nhỏ. Có một bọn người tên là Lộc-Việt (Lo-Yue), sau gọi là Giao-chỉ, chính là tổ người An-Nam bây giờ tràn mãi đến Bắc-Kỳ và phía bắc Trung-Kỳ ngày nay.
Hai xứ này ngày trước chỉ có những dân-tộc hèn yếu ở, nên không thể chống-cự được với người Giao-chỉ. Tràn đến phía Nam thì người An-nam gặp phải người Chàm, hai giống trống-cự nhau đến gần 16 thế-kỷ.
Cách độ một vài thế-kỷ, sau khi sự tràn-lấn của người Việt, thì ở về phía Tây-Bắc sản-xuất ra một sự tràn-lấn rất lớn. Người Thái, người Diến-Điện (Birmans) ở những đồi cao về miền Vân-nam tràn xuống. Những người này đi lan mãi đến những nơi thung-lũng thấp, đi đến đâu đánh đuổi người Ca-me (Khmer) đến đấy. Về sau người Thái lập thành nước Xiêm và những quận Lào. Hiện nay người Thái cũng còn có nhiều ở miền thượng-du Bắc-kỳ, ở tỉnh Vân-Nam và ở tỉnh Quảng-Tây. Người Diến-Điện đã nhiều lần định đánh đuổi người Thái ra ngoài những cánh đồng trên bờ sông Mê-Nam nhưng không ăn thua gì cả.
Đã 555 năm nay người An-Nam đại-thắng hẳn người Chàm. Giống người này bị suy-đồi[2], nên chỉ có trong khoảng gần hai thế-kỷ mà người An-nam đã tàn hại gần hết, chỉ còn có vài làng tiều-tụy thôi.
