Trang:Dictionarium Anamitico-Latinum.pdf/44

Trang này cần phải được hiệu đính.
xxxvi

ipsi) satis, insuper et incendit domum et invadit bona illorum ; đã chẳng sợ phép quan thì chớ, lại chẳng sợ phép Đức Chúa trời ; jam non timet potestatem pulicam, ergò (hoc ipsi debet esse) satis, insuper nec timet potestatem divinam ; thì thôi, verò est particula seriò concedentis, et postulat membrum sequens tanquam trausitionem ad aliam rem ; v. g. đã vậy thì thôi, từ nầy về sau, phải, &c. quod ita factum est ergò satis est, deinceps oportet, &c. sau thì, posteà, deindè. Regula generalis est ut casus post verbum, et ante ejus particulam compositam, si qua est ponatur, tamen si quis vult casum ante verbum simplex aut compositum ponere, ipsi necesse est, ut post casum illum præpositum, particulam istam thì immediatè adjungat, v. g. việc ấy thì tôi chẳng biết, pro tôi chẳng biết việc ấy, quasi dicatur, quoad negotium illud ego ignoro.

Thứ, hæc quoniam series sive ordo significat, tunc quandò anteponitur nominibus numeralibus, nhứt, hai, ba, &c. illi fiunt ordinales, v. g. thứ nhứt, primus ; thứ hai, secundus ; thứ ba, tertius, &c.

Thương, thương hại, interjectio compatientis aut dolentis ; thương hỡi, idem ; thương hẽ, idem ; thương ôi, interjectio est lamentantis, compatientis aut dolentis.

Tới, idem est ac đến, et una pro aliâ poni potest, solùm in hoc differunt, quod tới subaudito verbo đi, sumatur pro accede, accedamus ; đến verò non item assumatur. Tấn tới, progressum facere.

Trái, modò pro contrà, vel contrarius, a, um : v. g. trái ý, contra voluntatem, intentionem, vel arbitrium ; trái thế, contra opportunitatem ; trái cảo, contra modum aut formam ; trái cách, idem ; trái mùa, contra tempestatem ; mùa trái, tempestas secunda in anno segetibus minùs favens, vel tempestas contraria ; modò pro sinister, a, um, aut sinistrè : v. g. sự trái, res sinistra seu adversa ; cắt nghĩa trái, sinistrè interpretari ; expressio latino-anamitica ; modò æquivalet præpositioni in cum quibusdam verbis latinis compositæ et significanti inversam partem : v. g. lộn trái, femoralia, tibialia, saccos, &c. invertere.

Trên, modo pro super : v. g. trên vai, super humerum ; modò pro suprà : v. g. trên đầu có Chúa, supra caput est Deus ; modò pro in nempè in superiori loco, v. g. trên trời in cælo ; trên không, in regione aereâ ; post verba quædam composita et motum indicantia hæc posita, æquivalet præpositioni super repetitæ, v. g. đi lên trên núi, subire super montes.

Trong, modò pro intra vel inter : v. g. trong hai ngày, intra duos dies ; trong ba người ấy, inter tres illos homines ; modo pro in, nempè in interiori loco, v. g. trong bụng, in ventre ; trong lòng, in corde ; hæc posita post verba motum indicantia et cum particulâ vào aut vô composita æquivalet præpositioni in aut intra repetitæ, v. g. đi vào trong nhà, introire in vel intra domum ; đi vô trong phòng, ingredi in cubiculum.

Trổng, in genere, indeterminatè, indistinctè.

Trứơc, aliquandò æquivalet præpositioni præ seu antè, vel compositæ : ut, nói trứowc, prædicere ; đi trứơc, præire ; trứơc khi, antequàm ; sau khi, postquam ; vel separatæ : ut, trứơc hết, ante omnia, præ omnibus ; trứơc mặt, ante conspectum. Aliquandò æquivalet præpositioni in nempè in anteriori loco : v. g. trứơc mũi, in prorâ ; aliquandò æquivalet nominibus, præteritum, antiquum, præcedens : v. g. khi trước, tempus præteritum seu antèa ; thuở trứơc, antiquum tempus, seu antiquitùs ; trào vua trứơc, imperium regis præteritum, vel præcedens ; aliquandò æquivalet anteà : ut ai muốn xưng tội thì trứowc phải xét mình, qui vult confiteri peccata, tùnc antea oportet ipsum examinare suam conscientiam.

Tự, suus, a, um, sibi ipsi, se ipsum. Est sinica et cum sinicis solùm ponitur : v. g. tự vận, se ipsum conficere ; tự ái, se ipsum suspendio enecare ; tự ý, sua voluntas, arbitrium, intentio ; aliquandò pro ex : v. g. tự nhiên, necessitate, seu necessariò, sivè positâ aliquâ causâ efficiente sive eâ non positiâ.

Từ, à, ab, abs, vel ex ; nempè tempore, loco, quantitate, termino, quæ omnia hæc quandoquè exprimuntur, quandoquè subintelliguntur : v. g. từ cha lià khỏi quê hương ex quo, vel à tempore quo pater dicessit è patriâ ; từ ấy, ab vel ex illo tempore, quantitate, termino ; từ nầy, ab hìnc, ab hâc quantitate, tempore, &c. từ ngày, à die ; từ thuở, à tempore ; từ nầy về trước, ab hìnc et retrò ante ; từ nầy về sau, ab hìnc et deinceps ; từ xưa nhẫn nay vel đến đến nay, ab olim hùc usquè seu hactenùs ; hæc particula ante quædam nomina substantivè posita, vel æquivalet per, vel æquivalet adverbio terminato in im : ut, từ đoạn, turmatìm, vel per turmas ; từ bậc, gradatìm, seu per gradus ; từ ngằn, per quantitatem ; từ từ, paulatìm.