Ôi, modò interjectio dolentis heu ! hei ! cha ôi, idem ; modò lugentis hoi ! hei ! modò blandientis, amabo. In hâc ultimâ significatione propter vehementiam affectûs blandientis deprimitur et prolongatur, et sic ội ! auditur, potiusquàm ôi ! thương ôi ! interjectio dolentis, compatientis, gementis aut lugentis.
Ơi, particula respondentis ad æquales aut inferiores, est etiam particula ad vocandum familiares, v. g. cha ơi, ô pater ; mẹ ơi, ô mater.
Ốt, omninò, vel absolutè : v. g. ốt thật, omninò certum ; ốt át, festinanter, cum impetu, cum violentiâ.
Phải, ante quædam verba activa sive mediatè sivè immediatè posita, facit illud fieri passivum, v. g. phải cầm trong tù, diteneri in carcere ; verbum mắc sæpiùs subauditur, v. g. phải vạ, in pænam incidere ; aliquandò pro facere seu pati : v. g. phải tàu, vel phải ghe, naufragium facere ; aliquandò pro necesse, vel debere : v. g. chẳng phải lo, non necesse, non debere sollicitari, cogitare ; aliquandò pro convenienter, justè, congruenter, decenter, benè, ritè, rectề : v. g. thầy nói đều ấy phải, magister benè, convenienter, &c. loquitur verbum illud ; vừa phải, mediocriter, sufficienter, convenienter, proportionatè, nec plus nec minùs ; aliquandò pro ità, ipsissimus, a, um, esse essentialiter, realiter, intrinsecè, ità, prorsùs, ità ex se : v. g. nói cho phải, ut ità dicam ; ngôi thứ ba có phải là Đức Chúa trời chăng ? tertia persona est ne essentialiter, intrinsecè, &c. Deus ? người ấy chẳng phải anh tôi, homo ille non est ipsissimus, non est realiter, intrinsecè frater meus ; phải chi, quod si ; phải mà, idem, vel si tamen, si autem.
Phô, signum pluralis numeri conveniens vel personis, vel rebus, v. g. phô ông, vos viri ; phô nuôi, phô gã, phô ngươi, vos conditione, vel ætate inferiores ; phô đứng ấy, illi status hominum, vel spirituum eminentiores ; phô sự, phô đều, negotia.
Qua, hæc immediatè posita post verba motum significantia vel æquivalet particulæ per, præter, aut trans compositis : v. g. đi qua, transire, præterire, prætergredi ; sæpissimè subauditur verbum đi, v. g. qua đây, transire hùc ; chảy qua, perfluere ; nhảy qua, transilire ; đâm qua, transfigere ; lội qua, transnatare ; trốn qua, transfugere ; post istam aut sumptam aut loco verbi đi sumptam, sæpè invenitur particula ngang, ejusdem significationis, quæ sic inventa æquivalet præpositionibus illis trans, per, &c. repetitis : v. g. đi qua ngang ruộng, pervadere per agros ; nhảy qua ngang mương, transilire trans canalem ; qua et ngang una pro aliâ poni potest, quarum si una componitur, alia est separata, tamen ngang frequentiùs est composita quàm qua, v. g. nhảy ngang qua, quàm nhảy qua ngang, vel significat obiter, aut pro primâ vice, aut non accuratè, aut cursìm : v. g. nghe qua, obiter et cursìm audire ; đẽo qua, dolare quasi primâ vice, ut rursùs doletur ; xem qua, obiter aspicere.
Qua et lại, conjunctìm positæ significant frequentare aliquem locum, et plerumquè subauditur verbum đi ante unamquamque illarum, quod non nunquam exprimitur, v. g. đi qua đi lại. Tốt qua ưa, bonus vel pulcher plusquàm appetitus desiderat ; chẳng qua là, non aliter quàm, cujus loco latinè dicitur, non nisi.
Qúa, aliquandò pro ultrà, plusquàm, vel superare : v. g. qúa sức, ultra vires, vel supra, vel superare vires, plusquàm vires et facultates suppetunt ; lời qúa vốn, usura superat, vel supra capitale ; qúa chừng, ultra terminum.
Quấy, absurdè, erroneè, cum solæcismo ; quấy qúa, idem.
Quanh, vel quanh co, per ambages, aut flexuosus, a, um, v. g. đàng quanh vel đàng quanh co, iter flexuosum ; đi quanh vel đi quanh co, iter flexuosum agere ; nói quanh vel nói quanh co, per ambages dicere ; quanh aut quanh quất, aut xung quanh, æquivalent præpositioni circum vel separatæ, ut quanh đây, vel xung quanh đây, vel quanh quất đây, circum hunc locum ; vel compositæ, ut đi quanh, đi xung quanh, đi quanh quất, circumire ; vầy xung quanh, circumdare, in bonâ parte hæc accipitur, vây xung quanh, idem, hæc accipitur indifferenter. Rarò dicitur, vây quanh, vây quanh quất, vầy quanh, vầy quanh quất.
Ra, hæc particula verbis aut eorum casibus post posita modò æquivalet præpositioni E, vel Ex compositæ, v. g. kéo ra, extrahere ; bỏ ra, ejicere ; chảy ra, effluere ; bước ra, excedere ; nói ra, eloqui ; nứt ra, erumpi ; thở hơi ra, expirare ; đi ra, egredi, exire ; sæpissimè verbum đi aut chảy subauditur, v. g. ra ngòai, exire foràs ; ra về, egressum redire ; ra nứowc vàng, effluere de sanie ; ép chẳng ra dầu, expressum non effluere oleo ; modò
h
