Trang:Dictionarium Anamitico-Latinum.pdf/28

Trang này cần phải được hiệu đính.
xx

At quandò Conjunctìm sunt positæ, tùnc vel significant ire ad, venire ad, (V. Lại.) vel significant quidquid sit, quomodocumque sit, v. g. đi lại cũng chẳng khỏi vạ, quidquid sit, vel quomodocumque sit non evadit pænam ; vel latrunculum inter ludendum malè ordinatum rursùs ordinare.

Đi Đi lại lại, frequentare aliquem locum, vel ititare.

Đó, modò pro illìc, illàc, illùc aut istìc, v. g. ở đó, esse vel manere illìc, aut istìc. Qua đó, transire illàc ; đến đó, venire illùc. Modo pro ille locus vel illa res, v. g. bỡi đó, ex illâ re, vel ex illo loco, seu indè. Bỡi đó cho nên, indè fit ut ; từ đó, ab illo loco. Modò pro ipse, ipsa, ipsum ; v. g. đuôi con voi đó, chớ chẳng phải con voi, ipsa cauda elephantis est, at non est sic elephans. Modò, (sed rarò) pro tu vel vos, sicut đây pro ego vel nos, idque cum aliquâ dissensione aut indignatione ; v. g. đây đó xa nhau, ego et tu, vel nos et vos à nobis distamus, seu alienati sumus.

Đó, pro illìc sumpta sæpè exprimitur sola, verbo sibi proportionato subaudito ; v. g. đó đã, pro để đó đã, relinque, serva, &c. illìc prìmo ; đâu đó, ubìque vel ubicùmque.

Đoạn, hæc post aliquod verbum vel ejus casum posita, aut significat postquàm, aut reddit illud in nomen verbale æquivalenter positum in ablativo absoluto : v. g. nói đều ấy đoạn, postquam protulit verba illa, vel verbis illis prolatis. At in principio membri secundi posita, sumitur pro deindè : v. g. chồng chết đoạn nó mới trở về quê quán, mortuo ejus marito, deindè tandem illa reversa est ad suam patriam. Aliquandò sumitur pro articulo vel temporis vel rei : v. g. đoạn thầy ở dưới bàn thờ, in articulo temporis quo sacerdos est infra altare. Đoạn sách, articulus vel caput libri.

Đòi, hæc accipitur pro singuli, aut omnis, omne, nempè tempus, locus, dies, vices : v. g. đòi nơi, omni loco, seu ubìque locorum ; đòi phương, omni plagâ mundi ; đòi khi, omni tempore. Đòi ngày, omnibus diebus ; đòi lần, singulis vicibus ; đòi phen, idem.

Đơm, hæc particula quibusdam verbis aut eorum casibus postposita significat super, vel ad partem, ad latus, ad superficiem rei alicujus, vel in unum aut propè et sic æquivalet super aut ad, cum quibusdam verbis compositæ : v. g. thêm đơm, superaddere ; nối đơm, adjungere ; đặt đơm, apponere ; để đơm, idem ; dính đơm, adhærere. Sæpè verbo đặt vel để subaudito, illa sola expressa significat apponere, v. g. đơm cơm, apponere orizam scutellis, seu eâ implere scutellas ; sic subauditum nunquam exprimitur.

Đồng, interdùm pro simul : v. g. đồng đi cùng nhau, simul secum vadunt. Interdùm pro æqualis vel æqualiter : ut phân chẳng đồng phần, dividere non æqualibus protionibus. Chia chẳng đồng, dividere non æqualiter. Interdùm pro is, ea, id compositâ, in hoc sensu Sinica est simul et Anamitica. Sinica cum purè sinicis componitur : v. g. đồng bào, ejusdem uteri, (fratres uterini.) đồng liêu, ejusdem contubernii, (habitatores.) đồng tình, ejusdem affectûs, idem affectus, idem animus, ejusdem animi, (participes.) Sic posita subauditur particula diệc, æquivalens particulæ dem compositæ, quæ sæpè etiam exprimitur : v. g. diệc đồng nhứt thể, una eadem substantia, qualitas, modus unius ejusdem substantiæ, &c. Anamitica, cum ipsi Anamitæ eodem modo ac eodem sensu utantur ipsâ : v. g. đồng lòng, idem animus, ejusdem animi ; đồng tình, (ut suprà ;) đồng đạo, eadem secta, au legio, ejusdem sectæ, aut legionis. Sic positâ, subauditur particula cũng, æquivalens dem compositæ quæ sæpè etiam exprimitur : v. g. cũng đồng tình cùng nhau, sunt ejusdem secum animi. Cũng đồng một đạo cùng nhau, sunt unius ejusdem secum religionis vel legionis.

Đổng, præsumptuosè, cum temerariâ audaciâ.

Đứa, pronomen est puerorum, puellarum, mancipiorum et ignobilium.

Đừng, ne, prohibitiva particula.

Được, idem est ac đặng. V. Đặng.

E, ne vel potiùs timere ne.

È, interjectio est comminantis.

Gì, idem est ac chi, Vid. Chi et Nào.

Há, nùm, quomodò : v. g. há dám, quomodò audeo, nùm audes ? há là, num quod ; há rằng, idem, vel nùm dici potest quod, vel quomodò potest dici ; há là chăng, quomodò non ?