tóc, vẽ mình, không thể trị bằng pháp-độ của nước thắt đai, đội mũ! Từ khi Ba Đời đương thịnh, dân Hồ (Hung-Nô), dân Việt không chịu chính-sóc (không theo phép lịch của Trung-Quốc). Không phải là mạnh không đủ chinh-phục, oai không đủ cai-trị. Nhưng cho là đất không ở đến, dân không chăn đến, chẳng đáng để phiền đến Trung-Quốc. Nay họ tự đánh phá lẫn nhau.[1] Vậy mà Bệ-hạ đem quân cứu họ. Thế là lại đem Trung-Quốc mà khó-nhọc vì bọn mọi-rợ! Vả chăng nguời Việt khinh-bạc, giảo-giở, chẳng theo khuôn phép, chẳng phải mới đâu một ngày! Nếu mỗi khi không vâng theo lời chiếu, lại cất quân đánh giết, tôi e sau này việc binh-cách không còn lúc nào được nghỉ nữa! Gần đây mùa màng không được, sự sống của dân chưa lại. Nay cất quân lương-thực chở đi hàng vài nghìn dậm. Chen vào đám rừng sâu, tre bụi, nhiều giống rắn độc, muông dữ... Tháng hè, mùa nắng, những bệnh thổ, tả, hoắc-loạn theo liền với nhau! Chưa từng ra quân, giáp trận, mà kẻ bị thương, bị chết, chắc đã đông rồi! Tôi nghe: « Sau việc chiến-trận, tất có năm mất mùa ». Ý nói: đem cái khí sầu-khổ, làm hỏng lẽ điều-hòa của Âm, Dương, cảm-động phần tinh-hoa của Trời, Đất, mà tai-biến sinh ra vì thế! Bệ-hạ đức sánh Trời, Đất; ơn tới cỏ, cây... Dân có
- ▲ Theo bức thư này thì hồi ấy dân Bách-Việt ở Mân (Mân-Việt tức Phúc-Kiến ngày nay) còn chưa đồng-hóa với người Tầu. Vả trong dân tộc ta khi ấy ít ra đã thành lập bốn quốc-gia: Đông-Mân, Mân-Việt, (Phúc-Kiến), Tây-Âu (Bắc-Kỳ) và Nam-Việt (Quảng-Đông, Quảng-Tây). Trong bốn quốc-gia ấy thì ba nước đã đồng-hóa với Tầu trong ít lâu sau. Chỉ có Tây-Âu qua hơn nghìn năm Bắc thuộc, lại tách ra mà lập lại thành nước ta ngày nay vậy.
