Trang:Đại Nam quấc âm tự vị 1.pdf/407

H

呵	Ha. n. Tiếng thở ra; tiếng lấy làm lạ.

 ― ―. id.

 Nước Ma ―. Nước phép đàng Phật.

下	Hạ. c. Dưới, bề dưới, phía dưới, để xuống, cho xuống, bỏ xuống.

 Thiên ―. Cuộc ở dưới trời; người ta cả thảy.

 ― giái. Giái dưới, âm phủ, cũng hiểu là thế giái.

陛  |   Bệ ―. (coi chữ bệ). Tiếng kẻ ở dưới bệ xưng hô, thì là tiếng kêu vua chúa mà tâu lên.

殿  |   Điện ―. Tiếng xưng tặng các chư hầu, các hoàng tử.

閣  |   Các ―. Tiếng xưng hô các quan trưởng, các người đáng kính nhường.

足  |   Túc ―. Tiếng xưng hô các kẻ danh gía hoặc bằng vai với mình.

門  |   Môn ―. Kẻ làm đệ tử.

部  |   Bộ ―. Kẻ làm tay chơn, kẻ tùng phục.

 Thần ― hoặc ― thần. Tiếng các quan xưng mình là người bề dưới.

帳  |   Trướng ―. Tiếng xưng hô các quan lớn.

手  |   Thủ ―. Người tay chơn, kẻ giúp đỡ.

標  |   Tiêu ―. Thuộc binh, tay sai.

 Hầu ―. Tiếng đôi chỉ nghĩa là hầu chực một bên.

 Dĩ ―. Sấp xuống, cả thảy.

 Hèn ―. Hèn mạt.

 ― tiện. id.

 Mạt ―. id.

 ― mạt. Bỏ xuống dưới rốt; cất chức, làm nhục.

 Hành ―. Sai bát, quở phạt, làm khổ sở, làm chủ.

 ― xuống. Để xuống, bỏ xuống, cho xuống, làm cho thấp xuống, làm cho ngã xuống.

 ― rộng. Để quan tài xuống dưới huyệt.

 ― khoán. id.

 ― thổ. Để xuống dưới đất, chôn dưới đất.

 ― ngục. Bỏ tù, bỏ vào trong ngục; làm khổ sở, không cho thong thả.

 ― chỉ. Xuống chỉ, ban chiếu chỉ (nói về vua).

 ― lệnh. Xuống lệnh, truyền lệnh, ra hiệu lệnh.

 ― thủ. Xuống tay, ra tay, (đâm đánh hoặc làm chuyện gì).

 ― huyết. Đàng dưới ra huyết, đi sông ra huyết.

 ― lợi. Đau kiết.

 ― mộc. Đóng con dấu (thường nói về mộc ký làng).

 ― mộc giái. Đóng cây làm giái hạn, phân giái hạn.

 ― tờ. Làm tờ, (vay mượn, mua bán).

 ― đũa. Để đũa xuống, thôi ăn.

上 和  |  睦  Thường hòa ― mục. Trên hòa dưới thuận; cuộc trên dưới hòa hảo cùng nhau.

詞 没  |   Tờ một ―. Tờ cớ bằng về sự bị trộm cướp mất của cải là bao nhiêu.

 Giá ―. Tiếng quân lính hô rập mà xáp trận.

水 流 在  |   Thủy lưu tại ―. Nước chảy xuống chỗ thấp; nghĩa mượn: Việc chi cũng về kẻ dưới chịu; quan trên có truyền dạy đều gì, dân sự đều phải chịu.

不 分 髙  |   Bất phân cao ―. Không phân lớn nhỏ, ăn ở ngoan ngùy, đãi mọi người như nhau (nói về kẻ lớn).

 |  凌 上  ― lăng thượng. Kẻ dưới lấn lướt kẻ trên, ăn ở vô phép, không biết lễ phép (nói về kẻ nhỏ).

承 上 接  |   Thừa thượng tiếp ―. Nương trên tiếp dưới, chỉ nghĩa là ăn ý cùng nhau, trên dưới liễn theo nhau, (thường nói về lời nói có đầu có đuôi).

 |  情 不 能 上 達  ― tình bất năng thượng đạt. Sự tình ở dưới chẳng thông được nơi trên, chỉ nghĩa là việc kẻ bề dưới không thấu kẻ trên, sự thể cách bức.