Luân lý giáo khoa thư - Lớp Sơ đẳng/II/13
3. — Sổ chi thu.
Ở Nam-kỳ, cứ mỗi năm, trước ngày mồng một tháng hai tây, thì hương-hội họp để bàn định sổ chi thu, rồi đem trình quan cai-trị đầu tỉnh để duyệt-y. Những dịch-mục trong làng thì được quyền chi thu mọi khoản tiền, mà cai phó tổng, huyện, phủ và đốc-phủ thì có quyền kiểm-soát.
Tiền thu vào[1] thì chia ra làm sáu khoản: tiền sưu-thuế, tiền hoa-lợi, tiền mua tuần, tiền linh-tinh, tiền dự-bị và tiền còn thừa lại. Các món tiền ấy là do xã-trưởng, hương-thân và hương-hào thu nhận.
Tiền chi tiêu thì chia làm năm khoản: tiền tiêu về việc cai-trị, tiền tiêu về việc công-ích, tiền tiêu về việc lý-tài, tiền tiêu về việc công-dân, tiền tiêu về việc linh-tinh và bất-thường. Các món tiền chi tiêu của làng là do hương-cả, hương-chủ và hương-sư chủ-trương. Những giấy-má về việc chi tiêu, thì trong ba người ấy, ít là phải hai người ký vào[2] thì mới được.
Việc tính-toán thì do xã-trưởng, hương-thân và hương-hào giữ.
Quan cai-trị đầu tỉnh, cứ mấy tháng một kỳ kiểm-soát các việc chi thu ấy, rồi cử sáu tháng một lần làm tờ trình quan Thống-đốc kể rõ tình-trạng việc tài-chính của các xã.
Toát yếu. — Ở Nam-kỳ, sổ chi thu do hương-hội quản-trị và do cai phó tổng, huyện, phủ và đốc-phủ kiểm-soát.
Các món tiền thu vào[1] thì có sáu khoản, do xã-trưởng, hương-thân và hương-hào thu nhận. Các món chi tiêu thì có năm khoản, do hương-cả, hương-chủ và hương-sư chủ-trương. Việc tính-toán thì do xã-trưởng, hương thân và hương-hào giữ.
Quan cai-trị đầu tỉnh thường phải kiểm-soát các việc chi thu và cử sáu tháng một lần làm tờ trình quan Thống-đốc, kẻ rõ việc tài-chính của các xã.
Câu hỏi. — Ở Nam-kỳ, ai quản-trị sổ chi thu của các xã? — Ai kiểm-soát? — Tiền thu vào có mấy khoản? — Tiền chi ra có mấy khoản? — Ai chủ-trương việc thu vào và việc chi ra? — Ai giữ việc tính-toán? — Ai kiểm-soát?