Trang:The luc khach tru va van de di dan vao Nam ky.pdf/147

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 147 —

độ mươi lăm đồng, làm giấy hẳn hoi rồi, đứa trẻ con ở lại, còn ông lái thì ra mành, nhưng họ đã dặn dò ước hẹn thế nào không biết, chỉ biết được một vài ngày, thì đứa kia trốn đi, tưởng đi đâu, té ra xuống mành, để ông lái đem đi bán chỗ khác để kiếm mươi mười lăm đồng nữa, nhà chủ mất của mất người thật, nhưng ông lái đã thẳng buồm xa khơi rồi, biết đâu mà kiếm nữa, thấy nhiều nơi bị cái lối « láu » mà mấy bác lái mành làm như thế, thành ra mấy chỗ nhà quê, dù có muốn mua người cách ấy nữa, cũng vẫn chờn và ghét cái bọn « ghe bầu ». thế là một vài kẻ làm bậy, hư cả tiếng phần đông, đáng ân hận quá. Mong rằng anh em trong Nam ta cố bắt cho được những kẻ « buôn người lừa đảo » ấy đem ra pháp-luật, trị tội cho nghiêm, để cho kẻ khác sợ, vì cái tình tệ của chúng lừa dối còn nhiều, không những gì một câu truyện đã nói.

Trong Nam-kỳ lại còn nhiều chỗ cho đám nhà nho ngoài mình dung thân được nữa. Hoặc có ông ngờ là tác giả nói chơi, nhưng mà là nói thật. Trong Nam kỳ tuy là chịu cái văn-hoá mới rộng hơn ngoài ta thật, nhưng mà dân tâm vẫn là thuần-hậu, tục-thượng vẫn còn cổ-phong, còn nhớ đến tổ, đến vua, biết đến giống nòi và lịch-sử lắm, chớ không phải đã biến hoá hẳn, theo như nhiều người đã tưởng lầm đâu Cho nên trong dân-gian, ta vẫn thấy nhiều nơi còn học chữ nho, còn chơi câu đối, cũng tin địa-lý, cũng ưa thuốc ta, cũng sùng việc lễ bái, cũng tin việc bói toán v...v... chỉ vì những kẻ làm việc ấy, thì trong Nam ta không còn mà thôi. Vậy tưởng bọn nhà nho thất-cước nào ở ngoài mình. loanh quanh ma chẳng mưu được việc gì để tự-hoạt, thì nên đánh liều mà lưu-lạc vào Nam-kỳ một phen, làm những nghệ « phiếm » ấy, tuy là bất-đắc dĩ thật, nhưng mình cứ lấy chính-nghĩa mà làm, nghĩ cũng chẳng có hại, rồi nhân đó tìm lấy cơ-hội xuất thân, chưa chắc đã không có phen đạt được mục-đích, ta thấy nhiều ông đồ Nghệ Tĩnh, lưu-lạc vào trong Nam-kỳ dạy học và làm thuốc rất đông, mà trong số ấy đã có nhiều người lập nên được cơ-sở hẳn hoi, ấy là một chứng cớ vậy.