Trang:DaiVietsukytoanthu1.pdf/91

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
93
ĐẠI VIỆT SỬ KÝ TOÀN THƯ

Mùa Hè, tháng Tư, có sao như mặt Trời, mọc về ban đêm.

Quý-Mão, năm thứ bầy mươi, — năm thứ 3 hiệu Kiến-Nguyên bên Hán. — mùa Thu tháng Bẩy, có sao Chổi ở phương Tây-Bắc.

Tháng chín, ngày ba mươi nhật-thực.

Giáp-Thìn, năm thứ bẩy mươi mốt, — năm thứ 4 hiệu K. N. bên Hán, (137 tr. T. L.), Nhà-vua mất, đặt tên thụy là Vũ-Đế[1]. Đích-tôn là Hồ lên nối ngôi. — Sau đời Trần phong Nhà-vua là Khai-Thiên — Thể-đạo — Thanh-vũ — Thần-triết — Hoàng-đế.

Lê-văn-Hưu bàn rằng:

Liêu-Đông (Cao-Ly ngày nay) không có Cơ-Tử, không gây nên được tục áo-xiêm! Ngô-Cối chẳng nhờ Thái-Bá, chẳng nổi được nghiệp Vương-bá[2]! Đại-Thuấn là người rợ Đông, làm chúa sáng-láng trong năm đời Đế! Văn-vương là người rợ Tây, làm vua hiền-đức trong ba đời Vương[3]! Cho hay kẻ khéo trị nước, chẳng cứ đâu ở đất rộng hay hẹp, dân mán hay kinh, chỉ có đạo-đức là chỗ nên nhìn đến! Triệu Vũ-đế mở mang được nước Việt ta, mà tự làm Hoàng-đế nước mình, để cùng nhà Hán chống-chọi... Chép là « đế » là vì mở đầu ra cơ-nghiệp đế-vương ở ta. Công ấy kể thật là lớn! Những người làm vua nuớc Việt sau này, nêu bắt chước được Triệu-Vũ; giữ vững cõi bờ;


  1. « Táng ở Ngu-Sơn. — Theo Thái-Bình Hoàn Vũ Ký; Ngu-Sơn cách huyện Nam-Hải một dậm về phía Bắc. Sách Ngô-Lục có chép: Phiên-huyện ở Ngu-Sơn, nơi chôn Úy-Đà. » (K. Đ. V. S.)
  2. Cơ-Tử, Thái-Bá đều người Tầu. Người thì sang làm chúa dân Hàn ở Cao-Ly. Người thì sang làm chúa dân Ngô ở Hồ-Nam. Khi xưa người Tầu còn coi những dân ấy là mọi-rợ. Dân Ngô sau đã đồng hóa với dân Tầu.
  3. Đại-Thuấn, Văn-vương đều là vua, chúa nước Tầu. Theo Mạnh-Tử thì đó là những người mọi-rợ, vào làm chúa dân Tầu, chứ không phải chính giống nguời Tầu. Nhưng theo Sử-ký của Tư-Mã-Thiên, thì hai người ấy lại là dòng-dõi vua Hoàng-đế, một ông vua mà người Tầu coi là Thủy-Tổ, cũng như Hùng-vương ở nước ta vậy!